XR – Ayşe Tansever
İnsanlığın tüm yaşam biçimini değiştirme, her türden tüketimi azaltma, yeni giysiler almama, eski ile yetinme, araba kullanmama, yeni evler apartmanlar inşa etmeme, hatta uçaklarla gezmeme, kendi toprağında yetişen yiyecekler yeme, uzak bölgelerden meyve sebze getirmeyerek CO2 azaltma eğiliminde olan bu çevrecilere karşı, bunları yaparak kar elde etme üzerinde olan kapitalist sistem nasıl uzlaşacaktır acaba?
Dünyamızın çeşitli bölgelerinde olduğu gibi Avrupa’da da ciddi halk eylemleri yaşanıyor. En önemli ve yaygın protestolar genelde iklim değişikliğine karşı yapılıyor. Geçenlerde dünya genelinde milyonlarca insan sokaklardaydı. Greta’nın öğrenci eylemleri her cuma devam ediyor. Son zamanlarda bu eylemler iklimi kirleten çeşitli olayların protestosu ile birleşmeye başladı. Örneğin genç iklimciler bu cuma Rojava saldırısını protestolarına ekleyecekleri büyük bir eyleme hazırlanıyorlar. Çünkü savaşların, iklimin en büyük düşmanlarından biri olduğunu biliyorlar.
Son zamanlarda iklim kirliliğini protesto eden çok radikal bir gurup öne çıkmaya başladı: XR.
XR ne diyeceksiniz: Extinction Rebellion’ın kısaltılmış halidir. Tam olarak “Yok Edilmeye İsyan” olarak çevrilebilir ya da yok edilmeye karşı isyan. Yani yaşamak istiyoruz! Bu bir çevre örgütünün adı. Bunlar normal rüştünü ispatlamış yani oy kullanabilen vatandaşlardan oluşuyor. Bir yıl gibi kısa bir sürede çok renkli ve yaratıcı eylemler yaparak adlarını duyurdular. Sanki Greta’nın eylemi gençlerin ve XR de yetişkinlerin iklim eylemi oldu. Ve bunlar farklı olarak sistem karşıtı olduklarını ilan ediyorlar. Dünyada en hızlı büyüyen, kitle kazanan protesto grubu oldular. 72 ülkede 485 gurubu varmış. O nedenle de XR 60 ülkede devlet dairelerini, hava alanlarını ve finansal merkezleri kapatacaklarını açıkladılar.
Genel olarak eylemlerini çevre kirliliğine yol açan şirketlerin önünde yapıyorlar. Yazıyı kaleme aldığımız sıralarda sabahın erken saatlerinde Londra Kent Bankası’nın etrafında yolları kestiler. Böylece Birleşik Krallık finans sektörünün dünyada nasıl bir çarpıklık yarattığına dikkat çekmek istiyorlar. Ayrıca kent çalışanlarını bu finansal kurumların nasıl iklim kirliliğine yol açtığını gözler önüne sermeye çağırıyorlar. Daha sonra da XR grubu bu sektörü yargılamaya başladı. Yani halk mahkemesi oluşturdular. Çünkü bu büyük bankaların kömür, gaz, maden çıkarımı ve büyük ölçekli tarım firmalarını finanse edip desteklediğini söylüyorlar. Rainforest Aktion Network, finans sağlayan 33 bankanın 1800 fosil yakıt şirketine geçen yıl 654 milyar dolar kredi verdiğini tespit etmiş. Uluslararası Enerji Ajansı’na göre de bu para fosil enerjilerine yatırılan paranın %70’ini oluşturuyormuş. (1) Ayrıca fosillere yatırım yapan en büyük 9 şirketin 3 tanesinin merkezi de Londra’daymış. Eylemin o nedenle büyük bir önem taşıdığına dikkat çekiliyor. Bu durumda BM emisyonun radikal bir şekilde kesilmesini söylerken bu şirketlerin yatırım yapması insanlığı katletmek değil de nedir diye soruyorlar.
XR’nin iklim kirliliğini durdurmak ve iyileştirmek adına açık seçik 3 tane basit talebi var. Tüm dünyadaki iktidarlardan şunları yapmalarını istiyorlar.
- Gerçeği anlatın! Hükümetler iklim sorununun acilliğini bir sınıflama ile halklara anlatmaya başlamalıdır.
- 2025 yılına kadar net sıfır emisyon hedeflenmelidir.
- Halk meclisleri: Hükümetler delilleri duymak ve çare politikalar üretmek için vatandaş meclisleri kurmalıdır.
Bu halk meclisleri ile hem halklar bilgilendirilecek hem de karşılıklı bilgi alışverişi yapılacaktır. Emisyonun sıfıra indirilmesi halklar açısından yaşam biçimlerinin değişmesi demektir. Meclisler bunların halklara aktarıldığı ve tartışıldığı alanlar olacaktır. Toplumlar artık başka türlü yaşamaya başlayacaktır. Taşımacılıktan evlere ve endüstrilere kadar toplumun her kesiminde enerji tüketimi değişecektir. Ayrıca yiyecek tüketme ve onları üretme biçimimiz değişecektir. Yani bu bir devrimdir. Halkın nedenlerini ve ne yapması gerektiğini iyi anlaması gerekmektedir. Meclisler işte bunların okulları gibi çalışacaktır.
Bu kadar radikal bir değişim için XR; radikal eylemleri yani sivil itaatsizliği savunmaktadır. Radikal bir sistem, yaşam biçimi değişikliği için yasaların çiğnenmesi, yeni yasaların yürürlüğe sokulması gerekmektedir.
XR taraftarları iki hafta boyunca Londra merkezini işgal edip kapattılar. Başka ana yolları da bloke ettiler. Devlet dairelerini işgal ettiler. Havaalanlarını işgal edip kendilerini uçaklara bağlayanlar vardı. Hatta bir tanesi uçağın üstüne çıkarak saatlerce uçağın kalkışını engelledi. Uçakların en çok hava kirleten araçlardan biri olduğunu savunuyorlar. Ve en önemli sloganları “gerçekler”! Yani halklara iklim kirliliğinde gerçeklerin gösterilmesidir. Bu anlamı ile de halk kitlelerini etkiliyorlar. Londra işgali sırasında da epey halk desteği kazandılar. Gelecekte de bu eylemi 90 farklı İngiliz kasaba ve kentinde yapmayı planlıyor. Ve kısa zamanda tüm dünyaya yaymayı hedefliyorlar. Örgütlü oldukları 72 ülkede de bu türden eylemler planlıyorlar.
Grup birçok kurum ve sanatçı tarafından destekleniyor. Bunların bir kısmını ilginç biçimde ünlü finans-kapital dergisi 11 Ekim sayısında yayınladı. Örneğin “Sir Christopher Hohn, ünlü Hedge Fonu Başkanı 500 bin sterlin bağışlamıştır.” Kennedy ailesinin kurduğu yardım fonu, bazı Emma Thompson gibi sanatçılar, müzik grupları var. Kısa zamanda 2.5 milyon sterlin bağış toplamışlar. Şimdilik arkasında Greta’yı destekleyen yeşil ekonomistler görünmüyor. XR da bu yardımlar ile çok ilginç kıyafetler ve süsler ile dikkat çekici büyük kitle gösterileri yapabilmekte, basında ilanlar verebilmektedir.
İnsanlığın tüm yaşam biçimini değiştirme, her türden tüketimi azaltma, yeni giysiler almama, eski ile yetinme, araba kullanmama, yeni evler apartmanlar inşa etmeme, hatta uçaklarla gezmeme, kendi toprağında yetişen yiyecekler yeme, uzak bölgelerden meyve sebze getirmeyerek CO2 azaltma eğiliminde olan bu çevrecilere karşı, bunları yaparak kar elde etme üzerinde olan kapitalist sistem nasıl uzlaşacaktır acaba? Önümüzdeki günlerde göreceğiz.
(1)popularresistance.org 15 Ekim 2019.