Aşk değil, ücretsiz iş: Latin Amerika’nın var olan tek bakım sistemi nasıl bir şeydir?

BM Kadın Birimi “Uruguay Ulusal Birleştirilmiş Bakım Sistemi, kadınların ekonomik olarak güçlendirilmesi için bir fırsattır” adlı yakın tarihli raporunda, Uruguay’ın SINC yasasının “bakımın tanınması, azaltılması ve yeniden dağıtılması için tarihi bir fırsat yarattığını” vurguluyor.

Bölgenin “Bakım Toplumuna” doğru ilerlemeye çalıştığı bir süreçte, uluslararası kuruluşlar iyi bir öğrenciden bahsediyor: Uruguay. Uruguay Latin Amerika ve Karayipler’de Ulusal Kapsamlı Bakım Sistemi’ni(SINC), görevlerin yeniden daha adil dağıtılmasını sağlama amacı ile yasalaştıran tek ülkedir. Uruguaylılar, tarihsel, toplumsal ve ekonomik olarak görünmez kılınan ve kadınlarla erkekler arasındaki uçurumu genişleten ücretsiz işin, eşitsiz örgütlenmesini değiştirmeye çalışan ilk ulusturlar.

Kürtajın yasallaşmasına öncülük eden Güney Amerika ülkesinde, SINC yasası tüm siyasi yelpazenin desteğini alıyor. Ne muhalefetteki Frente Amplio (Geniş Cephe) sol koalisyon ne de aşırı sağcılar veya muhafazakârlar bu hükümet politikasını sorgulamıyorlar. Ülkenin şimdiki Bakım direktörü El Destape bu konuda “Biz bunu düzenledik. Artık bu bir kamu politikasıdır ve bu çok önemlidir çünkü haklar taçlandırılmış oluyor” dedi. Uruguay’da devlet, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör sistemin ortaklarıdır ve sistemin sağlamlaştırılması için üzerlerine düşeni yapmaktadırlar.

Birleşmiş Milletler Kadın Biriminin, Latin Amerika’nın geri kalanı için örnek olarak sözünü ettiği girişim, 2015 yılında Tabaré Vázquez hükümeti döneminde oybirliğiyle kabul edilmiş. Yasa devletin, bakıma muhtaç 65 yaş üstü kişiler, 0 ila 3 yaş arası çocuklar ve ağır engelli kişilerin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik kamu politikaları oluşturma yükümlülüğünü belirlemektedir.

SINC, çocuklarının veya yaşlı yakınlarının durumunu tehlikeye atmadan tam gün işlerde çalışabilmeleri için kadınların ve farklılıkların işgücü piyasasına katılımını teşvik etmek amacıyla 2016 yılında yasalaşmıştır. Sadece Uruguay’dan değil tüm bölgeden gelen istatistikler, ücretsiz bakımın ataerkil kültürel gelenekler nedeniyle kadınların sırtına yüklendiğini doğrulamaktadır. Uruguaylı yetkililere göre, ülkede ilk sosyal ve ekonomik değişimler şimdiden gözleniyor ve bunlar muhtemelen bir sonraki metodolojik çalışmada belgelenecektir.

BM Kadın Birimi “Uruguay Ulusal Birleştirilmiş Bakım Sistemi, kadınların ekonomik olarak güçlendirilmesi için bir fırsattır” adlı yakın tarihli raporunda, Uruguay’ın SINC yasasının “bakımın tanınması, azaltılması ve yeniden dağıtılması için tarihi bir fırsat yarattığını” vurguluyor. BM ajansı, bu çalışmayı şu anda bu konudaki önerileri tartışan Arjantin, Şili ve Paraguay gibi ülkelere de bir örnek olması için gerçekleştirmiştir.

Sistem nasıl çalışıyor

Ücretsiz bakım işinin tanınmasına, söz konusu bakım hizmetlerinin veya faydalarının bir takım lisanslar ve şirketlerin ortak sorumluluk önlemleri altında, bakım hizmetleri ve yardımları ile geliştirilmesi yoluyla azaltılmasına ve ücretsiz bakım işinin erkeklerle kadınlar arasında yeniden dağıtımına dayanır.

Uruguay SINC’in oldukça özel bir yapısı vardır. Başka şeylerin yanında yönelişleri, hedefleri ve politikaları belirleyen bir Ulusal Bakım Kurulu, bakanlıklar ve sekreterlikler de dâhil olmak üzere 14 portföyden oluşur. Ulusal Kadın Enstitüsü de (INMUJERES), oy kullanma hakkı yoktur ama toplumsal cinsiyet perspektifinin SINC yapısına kaynaşmasını teşvik etmek ve izlemek için Kurul’a katılır.

Ulusal Bakım Sekreterliği Kurul’un yürütme organı işlevini görür. Ayrıca sivil toplum kuruluşları, akademi, işçiler ve özel sektör temsilcilerinden oluşan bir fahri Danışma Kurulu da bulunmaktadır.

Bakım Direktörü Florencia Krall “Hepimiz sistemin ortağıyız ama en büyük sorunlarımızdan biri görüşlerimizi anlaşılır kılabilmektir. Sistemi kurmaya çalışan ya da kurma yoluna girmiş tüm ülkelere tavsiyem tam olarak ‘sistem modunda’ çalışmalarıdır çünkü bakım işi her şeyle kesişmektedir ve tek bir bakanlık ile çözülemez.” dedi.

Devlet ne kadar yatırım yapıyor ve ne kadarını bakıma ayırıyor?

Uruguay Merkez Bankası’nın Ekonomik İstatistik Bölümü’ne göre, Ulusal Bakım Sisteminin 2015 ile 2020 arasındaki bütçesi, mevcut Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın %0,2’sini temsil eden 3.084,8 milyon peso tutarındadır. Bu para, var olan hizmetlerin genişletilmesi, eğitim kursları ve yeni yardımların geliştirilmesine ayrılmıştır. İşleyişini güvence altına almak için de vergi reformuna gerek yoktur

“Önümüzdeki yıl için bütçe artışı talebinde bulunduk ve parlamenterlerin hepsi kabul oyu verdi. Bu ilginçtir çünkü hem koalisyon hükümeti hem de muhalefet birlikte kabul ettiler. Yasa tüm Uruguay siyasi sistemi tarafından onaylandı, yasaya karşı çıkan kimse olmadı. Artık bu yasanın hükümetteki değişikliklerle birlikte yıllar içinde bir kamu politikası haline gelmesi çok güç vericidir. Bazı maddelere itiraz edenler olsa da bakım sistemine asla itiraz edilmiyor” Devletin arada hiçbir engel olmaksızın sistemi sağlamlaştırmak için ayırmaya devam ettiği yatırımlar hakkında da Krall şunları söyledi. “Siyasetin, akademinin tüm kesimleri, sistemin sürdürülebilirliğini nasıl sağlayacağımızı düşünüyor ve ortaya koyuyoruz. Uruguaylı yetkili hiç bir kimse bunu kaldırmayı düşünmüyor” dedi.

SINC çerçevesinde, ciddi günlük yardım gerekliliği olan kişilerin günlük bakımlarını yapabilmek için özel hizmet kiralanmada ekonomik yardım sağlayan bir Kişisel Asistan Programı oluşturulmuştur. Toplam sübvansiyonun miktarı 23.754,40 Uruguay pezosu tutarında olup tüm konseptler için ayda 80 saatlik hizmeti kapsar. Bunun içine katkı payları, yıl başı ikramiyesi ve tatil maaşı dahildir.

Krall, sorunun “maaş” olmadığını şu şekilde açıkladı: “Devletin bakım hakkı talep eden kullanıcıya ödediği sosyal bir yardımdır. Bakım yapan kişiye maaş ödemezsiniz, o yardımı bakım talep edene ödersiniz. Daha sonra o kişi, kendisine bakan kişiye ücret hakkını devreder”. Bu anlamda, “Bence bu işin profesyonelleşmesi ve resmileştirilmesi, hiyerarşik ilişkide her iki taraf için de bir hak olduğunun varsayılmasına izin veriyor.”

Anahtar Bölgeselliktir

Krall, koordinasyonun ulusal, bakanlıklar arası ve yargı bölgeleri düzeyinde olmasına rağmen, bunun “tüm ülke için eşit bir temelde ve ademi merkeziyetçi bir şekilde” yürütülecek şekilde “bölgelere göre” eklemlendiğini söyledi.

Ayrıca, günde sekiz saate kadar çalışan annelerin bakım ihtiyaçlarını çözmeye yönelik Halk Bakım Evleri gibi başka bakım yöntemleri de kuruldu.

Ortak sorumluluk modeline doğru

Krall, bir önceki Tabaré Vázquez hükümetinin 11 Halk Evi’nin ve ayrıca ebeveynleri çalışan 0-12 yaş arası çocukların bakımını sağlayan SIEMPRE merkezlerinin her zaman sendikalar ve iş dünyası ile anlaşma içinde çalıştığını hatırlattı. Krall, “SINC şirketler, devlet, sendikalar ve sivil toplum kuruluşları arasındaki bir anlaşmayla, hepimizin içinde hareket edebileceği bir ortak çocuk sorumluluk modelinin mükemmel bir şekilde uygulanabileceğini gösterdi”, diye kutladı.

Hizmet, her çocuğun sekiz saatten fazla kalmamasına dikkat edilerek HER ZAMAN günde 12 saate kadar açıktır. Şirket veya sendika, hizmetin uygulanabilmesi için altyapıyı, bakımını ve gerekli malzemeyi, ekipmanı sağlar. Devlet, hizmetin işletilmesi için gerekli insan kaynağına tekabül eden giderlerden sorumludur.

BM Kadın Birimi bu modelle ilgili yaptığı değerlendirmede, gelecekte güçlendirilmesi gereken bir nokta olduğunun altını çizdi ve esas olarak sendikalar ve şirketler arasındaki toplu pazarlık görüşmelerinde bakım stratejileri geliştirmeleri sorumluluğu konusunda maddeler eklenmesine dikkat çekti.

Ulusalarası Örgüt “Toplu pazarlık turlarında işveren ve sendikalar delegasyonlarının en patriarkal güçler olduğu dikkate alınmalıdır. Son turlarda her iki heyette de %20 kadın oranına ulaşılamadı. Bu konuyla ilgili duyarlılık ve farkındalık üzerinde de çalışmamız gerekmektedir. Öte yandan, iş organizasyonu biçimlerine ve çalışma gününün uzunluğuna bağlı olarak farklı faaliyet sektörlerinde ortaya çıkabilecek uzlaşma güçlüklerinin belirlenmesi esastır.” diye uyarıda bulundu. Bu yalnız Uruguay’a değil benzer bir sistem içinde ilerlemeye çalışan ülkeler için de bir mesajdır.

*Bu yazı www.nodal.am/2022/11/no-es-amor-es-trabajo-no-pago-como-es-el-unico-sistema-de-cuidados-de-america-latina/ sitesinden çevrilmiştir.