Gözler Brezilya seçimlerinde

KarşıMahalle 31 Ekim 2022

Bu yazıyı okuduğunuz sıralar tüm gözler Brezilya seçimlerindedir. Bugün 30 Ekim Pazar ve ülkenin tarihsel olarak en önemli seçimleri yapılıyor. Bu yalnız ülke açısından değil tüm kıta hatta bazılarına göre tüm dünya açısından önemli bir seçimdir.(*)

Çünkü Brezilya dünyanın 7. büyük ekonomileri arasındadır. Bolsonaro iktidarında tam durumu bilmiyoruz ama Lula başkan iken BRİCS grubuna katılmıştı ve ülkesini çok kutuplu dünya cephesine sokmuştu. Ukrayna savaşının Çin ve Rusya’nın çok kutupluluk politikalarına karşı da olduğu düşünülürse Lula’nın kazanması ABD’nin Çin’e gol atayım derken gol yemesi gibi olacaktır. Zaten Lula’nın ilk döneminden beri ABD ve Kanada hâkimiyetine karşı tüm Latin ve Karayipler ülkelerini birleştirme, ortak bankalarını, para birimlerini oluşturma ve ülkelerini kıtanın tepesindekilerin değil kendilerinin çıkarları doğrultusunda yönetme projeleri vardı. Lula şimdi seçilirse kıtada var olan ilerici ve gerici iktidarlar dengesi ilericilerden yana daha da güçlenecektir. Lula’ya çoktandır böyle bir misyon yükleniyor. Ama gericiliğin kalesi Washington hep Bolsonaro’nun yanında olmasına rağmen, Kolombiya’da ilerici lider G. Petro’nun seçilmesindeki tavrı gibi, Lula’nın seçilmesinin seçim sırasındaki kutuplaşmanın yarattığı enerjiyi ülkeden alıp bir rahatlama yaratabileceğini bile söyledi.

Herkesin gözü Brezilya seçimlerinde demiştik. New York Times gazetesi seçimden birkaç gün önce “dünyamız için en önemli gün” diye 6 dakikalık bir video yayınlamış. Adaylardan bir tanesi Amazonları korumak diğer ise yakmak istiyor. Geçen sene dünyamızın çiğerleri olarak bilinen Amazonlarda her saniye 18 tane ağaç kesilmiştir diye açıklıyor. Lula ise döneminde Amazonlara çok iyi bakmış. Aynı şekilde dünyanın doğa konularını inceleyen Nature dergisi bilimsel yayınında Lula’yı destekledi. Başyazısında “Brezilya seçimlerinde ülke ve dünya için tek tercih var” diyerek Lula’yı işaret ediyor. Yoksa Bolsonaro’yu seçmek “suçluları ödüllendirip, Amazonların canı cehenneme demektir” diye ekliyor. (1)

Bolivya eski sağlık bakanlarından ve iki yıldır Stratejik Geopolitik Merkezi Yürütme direktör yardımcısı olarak çeşitli ülkelerin seçim süreçlerini inceleyen ve araştırmalar yapıp sonuçları yayınlayan Gabriela Montana da bunun dünyadaki en önemli seçim olduğunu söylüyor. O bu incelemelerinden kalkarak dünya açısından önemli diyor. (2)

Ünlü politik yazarlardan Emir Sader de “tarihi belirleyici durumlar yaşamaya alışırız ama hiçbiri bunun kadar değildir. Bu pazar gününden sonra hiçbir şey eskisi gibi olmayacak… Ya demokrasi ya otokrasi, ya zenginler ya tüm halk.”(3)

Bazı politik bilim adamları Bolsonaro dönemini şöyle değerlendiriyorlar: “Gelecek nesiller Bolsonaronizmi Almanların Nazizmi incelediği gibi inceleyeceklerdir… O nedenle seçimlerden sonra Bolsonarizmi kriminalleştirmek gerekir.” (4)

Daha birinci turda ilerici, eski ve yeni kıta liderleri ve kurumları özellikle CELAC vs. kanalı ile bazen de tek tek açıklamalar ile Lula’nın en iyi aday olduğunu söyleyip bildiriler yayınladılar. AB içindeki ilerici, demokrat liderler, Portekiz, İspanya, eski İtalya başkanı ve İsviçre de uyarıda bulundular. Eski Hollanda ve Fransız başkanları seçimlerin sınıf ötesinde anlamında, demokrasinin tehlikede olduğunda birleştiler.

Ancak aynı şeyi dünya gerici güçleri için de söylemek mümkündür. Onlar da Bolsonaro’yu destekleyen mesajlar verdiler. Faşist Macaristan başkanı Victor Orban, Bolsonaro’yu destekleyen bir video yayınladı ama sonra bunu kaldırdığı gibi bir duyum aldık. İspanya faşist örgütü VOX zaten baştan beri Bolsonaro taraftarıdır. O da bir çok gerici ile destek vermiştir. Bolsonaro’nun kıtada gerici politikalarını desteklediğini unutmamak gerekir. Örneğin 2019 Bolivya darbesinin generaline ülkesinde politik iltica hakkı vermiş, darbe lideri ve şimdi hapiste olan Anez ile bağlantı içinde idi.

Ülke neredeyse hiç görülmemiş bir seçim süreci yaşadı. Birinci turda başladı ama ikinci turda seçim süreci gerçekten dünyada eşi benzeri görülmedik, yazmakla bitmez şeyler yaşadı. Belki şöyle bir benzetme yapmak yanlış olmayabilir. ABD seçimlerinde Trump kaybedince, Capitol Hill’i taraftarlarına bastırmıştı ya, sonra da ve hala seçim sonuçlarını tanımamakta inat etmişti. Bolsonaro da böyle bir darbe provası yapmaya kalktı ama ordu inkar edince Bolsonaro o darbe sürecini tüm seçim sürecine yaydı . Lula’ya ve taraftarlarına saldırılar, suçlamalar bir yana silahlanma çağrıları ve saldırılar, yalanlar yalanlar, gazetecileri dövmeler, vekillerinden birinin tutuklanmasına karşı onun polise silah çekmesinin arkasında durması, Venezuela’lı kadın öğrencileri fahişe olarak herkesin içinde ilan etmesi vs. vs. akla gelmeyecek şeyler yaşandı. Bolsonaro sanki seçimleri kaybetmesine öfkesini bu süreçte ortalığı kırıp dökerek boşaltmaya çalıştı. En son güne kadar da seçim sonuçlarını eğer kazanmaz ise tanımayacağını açıkladı.

Yalan üstüne yalan, fake haber üstüne fake haber. Rio de Janerio Federal Üniversitesinin yaptığı araştırmaya göre Bolsonarizmin günlük yalan mesajları 196.900’yı geçmektedir. Birinci dönemde bu 311.500 imiş. Bunlar özellikle twitter, whatsApp ve telegram üzerinden artmış.” (5) Lula,heyetlerinin Bolsonaro’nun 6498 yalanına soru önergesi verdiklerini ve ancak bunların 68 tanesine yanıt alabildiklerini son TV tartışmalarında açıkladı. (6)

Sonuçta Yüce Adalet Mahkemesi yalan fake haberler yaymaktan onu suçlu buldu ve Yüce mahkeme de bunu oy birliği ile kabul edip bu haberlerin derhal kaldırılması kararı aldı. Bu yalan haberlere bir örnek verirsek, Lula’yı karalamak için onu hem Nikaragua iktidarı ile bağlantılı yaptı hem de çeşitli yolsuzluk iddialarına karıştırdı. Lula’nın başkan olunca Evangelist kilisesini kapatacağını iddia ederek taraftarlar kazanmaya çalıştı.

Bir de bunlara oy satın almaları eklemek yerinde olacaktır. Bolsonaro’nun şimdiye kadar eğitim, sağlık ve çevre bütçelerinden fonları kesip seçime harcadığı yazıldı ve bunun 13.6 milyar doları bulduğu tahmin ediliyor. Kamu harcamalarında devasa açıklar var. Buna onu destekleyen tarım işverenlerinin seçim için bağışladıkları 71 milyon ülke parasını eklemek uygun olacaktır.( 7) Bolsonaro iktidardan gitmemek için herşeyi yaptı. Kimisine göre koltuğu kaybettiğinde bütün yolsuzlukları ortaya çıkacağından bunu göze alamayacaktır. Yukarıda da yazdık. İleride Bolsonarizmin iktidar döneminin okutulabileceği bile söyleniyor. Yasa tanımayan, ülkeyi başına buyruk yöneten bir adam. O nedenle bunu engellemek için ne yapabileceği bilinmiyor. Seçim sonrası herşey beklenebilir. Ayrıca zaten 1 Ocak 2023 tarihine kadar her durumda iktidar koltuğunda kalacaktır.

Seçim tahminlerine bakarken herkes çok temkinli davranmaya çalışıyor. Çünkü yapılan birçok kamuoyu yoklamaları Lula’nın ilk turda seçileceği tahminini yapmıştı. Ama olmadı. Olmadığı gibi Bolsonaro da tam tersi kendinden beklenenin çok ötesinde oy almıştı. Aralarında %5 gibi bir fark vardı. Bunun nedeninin Lula taraftarlarının oylamaya gidemediği, boş oyların çok olduğu söylenmişti. Şimdi bu turda da %5-6 düzeyinde bir fark bekleniyor ama gene temkinli davranmak gerekiyor. Ancak şimdi %50 oy almak gibi bir koşul olmadığından tek oy farkla bile seçim kazanılacaktır. O nedenle Lula’nın kazanmasına %85 lik bir olasılık verenler var. Ama Şili halkı halktan yana olan bir anayasa önerisini reddettiklerinden beri Latin Amerika konusunda kesin bir şey söylemekten kaçınmak gerekiyor sanırız.

Brezilya kıta güçlerinin başlarında gelen bir ülke olarak şimdiki gibi gidemez konusunda çoğu kişi hemfikirdir. Yalnız Brezilya değil tüm Latin Amerika bu durumdan etkileniyor. Ayrıca bu dönemin kıtada tarihe geçecek bir dönem olacağı görüşünde birleşiyorlar. Umut var mı derseniz, var. Ama kimse sonuçları tam olarak kestiremiyor. Bir yarın olsun bakalım ne olacak.

*Yazarımızın seçim günü Brezilya’da seçimler sonuçlanmadan yazmış olduğu yazıyı teknik nedenlerle bugün yayınlayabiliyoruz. Seçim Lula’nın kazanmasıyla sonuçlanmıştır ama yazıdaki değerlendirmeler güncelliğini korumaktadır.

Alıntılar

Okumaya Devam Et