Almanya’da: Koşulsuz temel gelir projesi

Jürgen Schupp, “Çalışmamız hiçbir şekilde temel gelirle ilgili tüm soruları çözmeyecek” diye itiraf ediyor. Ama şimdiden şu kilit soruya yanıt bulacağından mutlu: “Para insanlara ne yapar? Bu, dünyada güvenilir bir araştırma yapılmamış heyecan verici bir bilimsel soru.”

Temel gelir pilot projesi başlıyor: Her ay, 1200 Euro.

Salı günü başlıyor: seçilen kişiler üç yıl boyunca, her ay 1200 Euro alacaklar. Karşılığında ise sadece bilimsel bir çalışma için gerekli soruları cevaplamaları gerekiyor. Talep çok fazlaydı.

İki milyondan fazla kişi başvurdu ve sonunda 122 kişi seçildi. 1 Haziran 2021’den itibaren üç yıl boyunca her ay 1200 Euro alacaklar. Süreç bilimsel olarak araştırıldı ve koşulsuz temel gelirin (KTG) etkisini incelemeyi amaçlayan bir pilot projenin parçası olarak uygulamaya konulacak.

Katılımcıların herhangi bir ihtiyaç kanıtlamaları zorunluluğu yoktu ve proje süresince az ya da çok istedikleri kadar çalışabilirler. Projenin web sitesinde, para verilmesine karşı “üç yıllık çalışma boyunca internet üzerinden yedi anket sorusunu yanıtlama dışında” bir zorunluluk taşımadıkları yazılıyor.

Her altı ayda bir 1.380 kişi de anket dolduracak ama onlar temel bir gelir yerine sadece harcamaları için bir harçlık alacaklar. Bunlar rastgele seçilmiştir.

Para yaklaşık 150.000 özel bağışçıdan toplanıyor ve maaş vergiye tabi değil. Bu katılımcı başına 43.200 toplamda yaklaşık 5,2 milyon Euro’luk bir nakit armağan gibi kabul edilebilir. Proje Berlin’de kar amacı gütmeyen bir dernek tarafından başlatıldı.

Gerçekçi bir rüya mı?

“Temel Gelirim” adındaki derneğin girişimcileri, tüm vatandaşlara koşulsuz para ödenmesinin günümüzde yaşadığımız pek çok sorunu çözeceğine inanıyorlar. Bireylerin üstlerinden hayatta kalmak için yeterli para kazanma baskısı kalkarsa, insanların daha özgür, daha yaratıcı ve genel olarak daha mutlu olacaklarına inanılıyor.

Bu ütopyanın gerçeğe dayanıp dayanamayacağı da projenin bilimsel olarak araştırılacak bir parçasıdır. Alman Ekonomik Araştırma Enstitüsü’nde çalışma direktörü Jürgen Schupp, “İnsanların üç yıl boyunca maddi güvenceleri olduğunda ne yapacaklarını gözlemleyeceğiz.” “Parayı harcıyorlar mı yoksa finansal bir birikim mi yapıyorlar? Çalışmayı bırakıyorlar mı yoksa daha az mı çalışıyorlar? Daha sosyalleşip daha çok mu harcıyorlar?”

Schupp, DW iş podcast’i “People and Markets”e yaptığı açıklamada bu büyük çaplı projede bunları ortaya çıkaracaklarını söyledi. Bazı deneklerden alınacak saç örnekleri ile stres durumlarındaki değişiklikler bile incelenebilir, çünkü belki de temel gelir sayesinde üstlerindeki baskı azalacaktır.

İdeolojik çatlaklar

Koşulsuz temel gelir (KTG) yıllardır son derece ideolojik bir tartışma konusu olmuştur. Temel soru, insanların bir şey yapmak zorunda olmadıklarında ne yapacaklarıdır. Pek çok muhalif, KTG’yi çalışan kitleler pahasına tembellik etmek isteyen sol kanat fantezilerin bir ütopyası olarak görüyor.

Öte yandan taraftarları ise bunu var olan ve gelecekte açığa çıkacak yeni sorunlara bir çözüm olarak görüyorlar: Sosyal açıdan çocuk yetiştirmekten komşularla yardımlaşmaya, hasta bakımına kadar çok şeyde kalitenin artacağını söylüyorlar. Ayrıca giderek artan dijitalleşme ve otomasyon nedeniyle klasik iş modelinin değişmekte olduğundan kalkarak bunun gelecek açısından erkenden bir model oluşumuna hizmet edeceğini savunuyorlar.

Para cesur yapar mı?

DIW araştırmacısı Schupp ayrıca, temel gelirin karşıtlarını ilgilendiren konularda fikir edinmeyi umuyor -yaratıcılık ve girişimcilik konusunda- : “Belki de temel gelir alanlar kendi iş yerlerini kurma ya da değiştirme konusunda karar vermede daha cesur olacaklardır.”

En azından, Bill Gates’ten Marc Zuckerberg’e ve Jeff Bezos’tan Alman Samwer kardeşlere kadar birçok tanınmış girişimcinin şirketlerini kurmaya cesaret ettiklerinde bir gelecek korkusu duymadıkları dikkat çekicidir.

Pilot projenin mottosu “bilmek istiyoruz”. “Temel Gelirim” derneğinden Michael Bohmeyer, sonunda projeden öğreneceklerinin onu şimdiden strese soktuğunu itiraf ediyor. Projenin internet sitesinde yer alan bir videoda, “Elbette bu pilot projeden sonuçta temel gelirin sandığımız etkiyi yapmadığı da ortaya çıkabilir” diyor.

Bununla birlikte üç yılın sonunda proje bittikten sonra, temel gelir konusundaki tartışmanın daha az ideolojik olup olmayacağı şüphelidir. Yaklaşımı temelden sorgulayan eleştirmenler zaten var. Bir argümana göre: Üç yıllık süre ile temel gelir ödemesi, sürekli uygulandığı zaman insanların nasıl davranacağı hakkında herhangi bir sonuca varılmasına yetmez.

Taraflar geri duruyor

Ayrıca, projenin yanıtlayamadığı büyük sorular da var: Herkes temel bir gelir elde ederse fiyatlar nasıl gelişecek? Gerçekten hasta ya da gerçekten ihtiyaç sahibi insanların nihayetinde şimdi olduğundan daha az mı paraları olacak? Ve tüm bunları finanse etmek için vergilerin ne kadar olması gerekir?

Jürgen Schupp, “Çalışmamız hiçbir şekilde temel gelirle ilgili tüm soruları çözmeyecek” diye itiraf ediyor. Ama şimdiden şu kilit soruya yanıt bulacağından mutlu: “Para insanlara ne yapar? Bu, dünyada güvenilir bir araştırma yapılmamış heyecan verici bir bilimsel soru.”

En azından temel gelirin etkileri hakkında daha fazla bilgi edinme girişimleri oldu. Finlandiya’da işgücü piyasasına odaklanan bir deneyin sonuçları belirsiz kaldı. Kanada’da daha büyük ölçekli ve kamu tarafından finanse edilen bir çalışma, maliyet nedenleriyle politikacılar tarafından hızla sonlandırıldı.

Almanya’da da koşulsuz temel gelir siyasi destekten yoksundur. Şimdiye kadar, büyük partilerin hiçbiri bunu savunmadı.
Temel Gelir projesi, başlamış olan üç yıllık çalışma aşamasını tamamladıktan sonra, iki ayrı çalışmada finansmanın temellerini bilimsel olarak incelemeyi amaçlıyor.

Not: Bu makale, son gelişmeleri yansıtacak şekilde güncellendi. İlk yayın 25.08.2020 tarihinde yapılmıştır.

dw.com sitesinden çevrisi yapılarak alınmıştır.