Gün ışığına çıkartılmayı bekleyen Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın felsefe etütleri
Sebüktay Kaan yazdı: Kitabın içeriği konusunda oldukça kapsamlı bilgi veren bu çalışmayı -bir gün tamamının yayınlanması dileğiyle- paylaşıyorum.
Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın Arşiv’i konusunda epey yazılmıştır. Yine de hem bilmeyenler hem de anımsama ihtiyacı duyanlar için birkaç satır yazmak sanırım yerinde olacaktır.
Kıvılcımlı cezaevlerinde, kaçaklıklarda, yeraltında vs. yazdığı eserlerini, arşivini kimi zaman polise kaptırmalar olsa da koruyabilmişti. Kıvılcımlı 12 Mart 1971 askerî darbesi gelince işin nerelere varabileceğini öngörerek yurtdışına çıkma kararı alır ve yeraltına geçer. Arşivin hikâyesini olayın canlı tanığından dinleyelim. ‘’12 Mart’tan sonra ama sıkıyönetimden birkaç hafta önce, Fuat’la bir gece eve döndüğümüzde, içi Doktor’un el yazmaları ve yazarken kullandığı notlarla dolu iki çuval bulduk. Şaşırıp kalmıştık. Hemen Doktor’u aradık. Emine Hanım evde olmadığını söyledi. Ertesi gün Kıvılcımlı’nın evini terk ettiğini öğrendik. Doktor’la ilk görüşmemizde çuvalları ne yapacağımızı sorduk, o da “koruyacaksınız!” dedi… Onları çok sayıda sıkıyönetim baskınından ve bin bir çareyle korumak bana düşmüştü, yıllar sonra Hollanda’daki Uluslararası Sosyal Tarih Enstitüsü’ne teslim etmek de.’’ (Latife Fegan, Yazmasaydım Olmazdı – Belge Yayınları)
Benim de Arşiv’le tanışlığım -Fuat Fegan’ın 1970 sonlarında Parti’ye getirdiği kopya Kıvılcımlı fotoğraf albümlerini saymazsak- 1981 Mayısı’nda sürgünlük yaşamımın ilk günlerini geçirdiğim Fegan’ların İsveç’teki evinde başlar. Sonrasını bir yazıda (Allah Önce Kadındı: Kıvılcımlı’nın ‘Dine ve Politikaya Dair Yazılar’ı Üzerine – Karşı Mahalle) biraz daha bilgi vererek anlatmıştım. Arşiv (Collection Summary: Hikmet Kıvılcımlı Papers – iisg.amsterdam) bugün iyi bir teknikle dijitalize edilmiş olarak herkesin okumasına, araştırmasına açık durumda.
Daha sonra Arşiv’deki eski yazı el yazmalarından birkaç kitap değişik yayınevlerince yayınlandı. Ben de uzun bir süredir Arşiv’deki çalışmalarımı yoğunlaştırdım.
Arşivdeki kimi eserlerin ne olduğunun bilinmesi için bile yoğun bir çaba gerekiyor. Örneğin Arşiv’in ilk bölümünde yer alan ve 1925-1945’e tarihlenen 29 adet defteri sayfa sayfa çevirmeme rağmen ancak sadece birkaçında, -o da bir ipucu bile vermeyen- birkaç tane yeni Türkçe yazılmış sözcüğe rastladım. Buna karşın daha ileriki yıllarda muhtemelen kendisi de düşünmüş olmalı ki çoğu yazısına yeni Türkçe yazdığı sözcüklerle ‘’köşe / km taşları’’ dikmiş. Bu bile Arşiv’de çalışmayı müthiş kolaylaştırıyor.
Böyle sayıca epey dosya var. En önemlilerinden biri, iki kitaptan oluşan bir dosya. İlki Metafizik Fesefeler: iki defterden oluşuyor ve toplam 172 sayfa. Diğeri Diyalektik Felsefe: tek defter ve 155 sayfa. Diyalektik Felsefe, Metafizik Felsefelere göre daha düzensiz, sayfalar birbirinden ayrılmış ve kimi zaman karışık durumda. Olumlu yanı ise epey yeni Türkçe’ye çevrilmiş sayfa olması.
Bu üçüncü defterin ilk sayfa numarası 173. Yani ikinci defterden ardışık numarayla devam ediyor. Aslında çalışma üç defterlik bir bütün olarak değerlendirilebilir.
Ben bu üç defterin de sayfalarını defalarca tek tek tarayarak inceledim. Kıvılcımlı bu çalışmasını yazarken (sanıyorum tüm) ana-ara-alt-üst vs. başlıkları Latin harfleriyle; ana-ara vb. olduğu da anlaşılabilsin diye büyük ya da küçük harflerle ve değişik “punto”larla yazmış. Bu, eserin bir “iskelet“ini ya da “içindekiler”ini çıkarmama yardımcı oldu.
Kitabın içeriği konusunda oldukça kapsamlı bilgi veren bu çalışmayı -bir gün tamamının yayınlanması dileğiyle- paylaşıyorum.
METAFİZİK FELSEFELER
- METAFİZİK MESELELERİ
MATERYALİZMLER
- NATÜRALİZMLER
Tabiat Felsefesi
Hayat İlimleri ve Natüralizm
Evolüsyonizm
- AGNOSTİSİZMLER
Rölativizmler
Kritisizm
Pozitivizm
İngiliz Agnostisizmi
Propabilizm
İDEALİZMLER
Spiritüalizmler
- Spiritüalist Tenkitleri
- Moral Mesele
- Varlık Meselesi
- Varlık düşünceden ayrı
- Tekamülcülük saçma
- Determinizm meçhul
- Spiritüalistçe İzahlar
DÜŞÜNCE VE VARLIK – A
- Maddi Alem Var
- Ruh Ondan Ayrı Öz
İNSAN – B
ALLAH – C
NETİCE
BİLHASSA İDEALİZMLER
Tarif
- Maddi realiteyi inkar
- Mekan Gerçektir
- Zaman ve Mekan Gerçek Değil
- İdealist sistemleri inşa
A-Ruhani cevher kabul edenler
- Monad
- Schopenhaur
B-Hiçbir cevher kabul etmeyenler
- Fikir
- Şuur
PRAGMATİZMLER
- Ahlakçılık
- Kritisizm
- Neokritisizm
- Görenekçilik
KADİM YUNAN FELSEFESİNE BAKIŞ
- İlk hareketi kabul ve inkar Felsefeleri
- Hilozoizm
- (Okunamadı) (Elè Ksenefon, Zenon)
- Olgun ve zıt felsefeler
- Aristo
- Anaksagoras, Ampedokl, Demokrit
- Protagoras, Garcias, Piron
- Menon, Hayis(?)
- SON FELSEFELER
-Epikür ve Stoisyenler
ALMANYA: FİLOZOF YATAĞI (BATAĞI)
- ORTAÇAĞ
- RÖNESANS
- REFORM
- KLASİK FELSEFE
- HEGEL
- HEGELDEN SONRA DİYALEKTİK MATERYALİZM
- ALMAN NAZARİYESİ
- PROLETARYA FELSEFESİ
DİYALEKTİK FELSEFE
HEGEL FELSEFESİ
HEGEL FELSEFESİNİN MÜRTECİ TARAFI
GENÇ HEGELCİLER VE FOYERBAH
- Genç Hegelciler
- Foyerbah’ın Felsefesi
METOD
- Tenkid Metodu
-Foyerbah’ın Tenkidi
- Hakikat Metodu
DİYALEKTİK MATERYALİZMİN DOĞUŞU
- HEGEL’İN TENKİDİ
- METAFİZİK MATERYALİZMİN TENKİDİ
I- VARLIK KANUNLARI
II- DÜŞÜNCE KANUNLARI